สมอไทย สุดยอดสมุนไพรต้านสารพัดโรค!!

     สมอไทย ไม้ยืนต้นขนาดกลาง จะพบเห็นได้ตามป่าตามไร่สวนต่างๆ ชาวบ้านนิยมนำผล ซึ่งเรียกว่าลูกสมอ มารับประทานได้เป็นผัก กินคู่กับอาหารต่างๆ จำพวกอาหารอิสาน ลาบ ส้มตำ น้ำพริก ฯลฯ หรือจะกินเป็นผลไม้ชนิดหนึ่งก็ได้ นิยมนำมาจิ้มพริกเกลือกิน ลูกสมอนั้นมีสารพัดรสชาติไม่ว่าจะเป็น รสขม ฝาด เผ็ด เค็ม หวาน และรสเปรี้ยว อันมาพร้อมสรรพคุณมากมาย เรียกได้ว่าเป็น สุดยอดสมุนไพรต้านสารพัดโรคกันเลยทีเดียว สมอไทยจะมีประโยชน์อย่างไรบ้างนั้น ตาม Kaijeaw.com มาดูกันค่ะ

     สมอไทยมีชื่อสามัญว่า Chebulic Myrobalans (คิบูลิค ไมโรบาลัน), Myrolan Wood (ไมโรบาลันวู๊ด) มีชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia chebula Retz. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Terminalia chebula var. chebula) จัดอยู่ในวงศ์สมอ (COMBRETACEAE) สมุนไพรสมอไทย มีชื่อเรียกตามท้องถิ่นอื่นๆ ว่าหมากแน่ะ, ม่าแน่ ,หมากส้มมอ (ภาคอีสาน), สมออัพยา, ลูกสมอ เป็นต้น 

   สมอไทย เป็นพืชท้องถิ่นในเอเชียใต้ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ลักษณะของผลมีรูปทรงกลม หรือรูปไข่ กว้าง 1-2.5 ซม. ยาว 2-4 ซม. ผลสดสีเขียวอมเหลือง หรือบางครั้งมีสีแดงปน ผิวเรียบ มีสัน 5 สัน เมล็ดเดี่ยว แข็ง รูปรี ขนาดใหญ่ ผลแห้งสีดำเข้ม ผิวย่น ผลอ่อนรสเปรี้ยว ผลแก่มีรสฝาดติดเปรี้ยว ขม ไม่มีกลิ่น เนื้อผลรสฝาดเปรี้ยว เมื่อชิมจะขมเล็กน้อยในตอนแรกและจะหวานในตอนหลัง เมล็ดมีรสขม[ads2]

สรรพคุณตำรายาไทย

    ตำรายาไทยได้กล่าวไว้ว่า รสของสมุนไพรจะบอกสรรพคุณของยา ยิ่งมีรสมากยิ่งดี สมอไทยก็มีรสชาติมาก ซึ่งมีสรรพคุณแตกต่างกัน ได้แก่

รสเปรี้ยว – มีสรรพคุณกัดเสมหะ แก้ไอ แก้กระหายน้ำ ฟอกโลหิต แก้ประจำเดือนไม่ปกติ แก้โรคท้องผูก ชำระล้างเมือกมันในลำไส้

รสฝาด – ช่วยสมานแผลในปากไปจนถึงแผลในกระเพาะลำไส้ แก้ท้องเสีย แก้บิด ซึ่งสรรพคุณของรสฝาดช่วยระงับการถ่าย และช่วยให้ถ่าย ดังนั้น เมื่อรสเปรี้ยวและรสฝาดของสมอไทยมาอยู่รวมกัน จึงทำให้มีสรรพคุณเป็นทั้งยาระบาย และยาระงับการถ่ายไปในตัว

รสหวาน – บำรุงกำลัง

รสขม – แก้ไข้ บำรุงน้ำดี ถอนพิษ ช่วยเจริญอาหาร

รสเผ็ด – ขับลมในกระเพาะ ลำไส้ แก้ปวดท้องจุกเสียด ช่วยย่อยอาหาร

รสเค็ม – ช่วยให้ผิวพรรณเปล่งปลั่ง แก้ประดงน้ำเหลืองเสีย และรสเมา แก้พิษฝี พิษแมลงสัตว์กัดต่อย แก้พยาธิต่างๆ แก้ริดสีดวง ระงับประสาท ทำให้นอนหลับสบาย

    ตำรายาไทย สมอไทยจัดอยู่ใน “พิกัดตรีผลา” คือการจำกัดจำนวนผลไม้ 3 อย่าง มี ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้อม สรรพคุณแก้ปิตตะ วาตะ เสมหะ ในกองธาตุ กองฤดู กองอายุ และกองสมุฎฐาน

    “พิกัดตรีสมอ” คือการจำกัดจำนวนสมอ 3 อย่างมี ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ สรรพคุณแก้เสมหะ บำรุงธาตุ แก้ไข้ ผายธาตุ รู้ถ่ายรู้ปิดเอง “พิกัดตรีฉันทลามก” คือการจำกัดจำนวนตัวยาแก้ธาตุลามกให้ตกไป 3 อย่างมี โกฐน้ำเต้า สมอไทย รงทอง สรรพคุณ บำรุงธาตุ ขับลม แก้ไข้เพื่อเสมหะ ถ่ายโลหิตและน้ำเหลือง   

     นอกจากนี้บัญชียาจากสมุนไพร ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศ คณะกรรมการแห่งชาติด้านยา (ฉบับที่ 5) ปรากฏการใช้สมอไทย ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆในตำรับ ในยารักษากลุ่มอาการทางระบบทางเดินอาหาร รวม 2 ตำรับ คือ “ยาถ่ายดีเกลือฝรั่ง” สรรพคุณ แก้อาการท้องผูก กรณีที่ใช้ยาอื่นแล้วไม่ได้ผล และ “ยาธาตุบรรจบ” ใช้บรรเทาอาการท้องอืดเฟ้อ และอาการอุจจาระธาตุพิการ ท้องเสียที่ไม่ติดเชื้อ[ads3]

     รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา เป็นยาระบายถ่ายท้อง ใช้ผลอ่อน 5-6 ผล หรือ 30 กรัม ต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว ใส่เกลือเล็กน้อย รับประทานครั้งเดียว จะถ่ายหลังให้ยาประมาณ 2 ชั่วโมง

     หมอพื้นบ้านมักนำดอก ผล หรือแม้แต่เปลือกต้น มาใช้ทำยา เพราะในสารสกัดจากสมอไทยมีสารแทนนิน (Tannin) อยู่มาก ซึ่งมีฤทธิ์ในการกำจัดสารพิษ และบำบัดโรคหลายชนิด จึงสามารถใช้เป็นยาสมาน แก้ลม จุกเสียด ช่วยเจริญอาหาร ขับน้ำเหลืองเสีย รักษาโรคฟันและเหงือกเป็นแผล เป็นยาระบายอ่อนๆ แก้พิษร้อนภายใน แก้ลมป่วง ระบายลม ควบคุมธาตุในตัว ถ่ายพิษไข้ และยังใช้เป็นยาภายนอก โดยนำผลมาบดให้เป็นผงจนละเอียดแล้วโรยใส่แผลเรื้อรัง

     ด้วยสรรพคุณทางยามากมายของสมอไทย จึงถูกยกย่องได้ว่าเป็นราชาแห่งสมุนไพร ด้วยมีคุณสมบัติป้องกันและรักษาได้สารพัดโรค ไม่ว่าจะเป็น โรคมะเร็ง โรคตับ โรคติดเชื้อ โรคภูมิแพ้ หอบหืด ท้องผูกเรื้อรัง ท้องเสีย ลดไขมันและน้ำตาลในเลือด กำจัดสารพิษออกจากร่างกาย มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยชะลอความชรา ต้านไวรัส แบคทีเรีย ต้านการอักเสบ และอุดมด้วยวิตามิน แร่ธาตุที่มีประโยชน์ต่อร่างกายหลายชนิด เช่น วิตามินเอ วิตามินซี แคลเซียม และฟอสฟอรัส เป็นต้น

     การวิจัยของสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ พบว่า สารสกัดสมอไทย สมอพิเภก และมะขามป้อม มีฤทธิ์ป้องกัน รักษาโรคมะเร็ง และยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็งทั้ง 6 ชนิด ได้แก่ มะเร็งเต้านม ปอด รังไข่ ปากมดลูก ตับ และลำไส้ โดยสมอไทยมีฤทธิ์เด่นในการฆ่าเซลล์มะเร็งปอด

     ได้รู้ประโยชน์ของสมอไทยมากมายเช่นนี้แล้ว หากใครที่สามารถหาสมอไทยได้ง่ายในท้องถิ่นก็อย่าลืมนำมาใช้ประโยชน์กันด้วยนะคะ ผลอ่อนรสฝาดเปรี้ยวกินเป็นผักเคียงอาหารไ้ด้หลายชนิด ผลดิบใช้รับประทานเป็นผลไม้สด จิ้มพริกเกลือ หรือนำไปดองเกลือ ส่วนผลห่ามสามารถนำไปจิ้มน้ำพริกกินได้ ส่วนใครที่ไม่สามารถหาได้ในท้องถิ่น อาจเลือกหาชนิดที่นำมาแช่อิ่มขายดูก็ได้ จะได้ประโยชน์ดีๆ จากสมุนไพรสมอไทยกันนะคะ

เรียบเรียงเนื้อหาโดย : kaijeaw.com