โมกหลวง..รสขมฝาด แก้บิด เป็นยาเจริญอาหาร!!
“โมกหลวง” มีชื่อเรียกอีกอย่างว่า โมกใหญ่ มีอยู่ 2 ชนิด โมกหลวง(ดอกสีขาว), โมกหลวงชมพู (ดอกสีชมพู) ความแตกต่างจะสังเกตจากสีของดอกนี่เองค่ะ เป็นพรรณไม้พุ่มผลัดใบหรือบางต้นก็เป็นไม้ยืนต้นสูงใหญ่ได้กว่า 15 เมตรเลยทีเดียว เป็นไม้ท้องถิ่นของไทยที่พบได้ทั่วไป และมีความนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ ด้วยความโดดเด่นของดอกโมกหลวง ที่มีกลีบซ้อนทับไปทางขวา ขนาดไม่เล็กและไม่ใหญ่จนเกินไป ออกเป็นพวงแบบลั่นทม และโมกหลวงก็ยังมีสรรพคุณเป็นยาด้วยนะคะ ดังนี้ค่ะ
ชื่ออื่น : ซอทึ, พอแก, ส่าตึ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); พุด (กาญจนบุรี); พุทธรักษา (เพชรบุรี); มูกมันน้อย, มูกมันหลวง, มูกหลวง, โมกเขา, โมกทุ่ง, โมกหลวง (ภาคเหนือ); โมกใหญ่ (ภาคกลาง); ยางพูด (เลย); หนามเนื้อ (เงี้ยว-ภาคเหนือ)
[caption id="attachment_74447" align="aligncenter" width="563"]
www.flickr.com[/caption]
ลักษณะของโมกหลวง : ไม้ต้นขนาดเล็ก สูง 5-10 เมตร ทุกส่วนของต้นมีน้ำยางสีขาว
ใบ: ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม กว้าง 3.5-14 ซม. ยาว 7-30 ซม. ก้านใบยาว 0.4-1.2 ซม. แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ รูปรีหรือขอบขนาน โคนใบป้านหรือรูปลิ่ม ปลายเรียวแหลม หรือเป็นติ่งแหลม ขอบเรียบ ผิวใบด้านบนและด้านล่างเป็นมัน เกลี้ยง หรือมีขนสั้นนุ่ม
ดอก : ออกช่อแบบช่อกระจุก ดอกย่อยมีก้าน ดอกย่อยที่ด้านข้างเท่ากัน มีขนาดเล็กกว่าดอกย่อยที่ตรงกลางช่อ ช่อดอกยาว 4-14 ซม. ก้านช่อยาว 0.9-3.5 ซม. หรือไม่มีก้านช่อ ทุกส่วนเกลี้ยง หรือมีขนสั้นนุ่ม ดอกย่อยประกอบด้วย ก้านดอกย่อยสั้นมากหรือไม่มีก้าน ก้านดอกย่อย วงกลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ปลายแยก 5 แฉก ปลายของแต่ลุแฉกแหลม วงกลีบดอกเชื่อมกันเป็นรูปดอกเข็ม ปลายแยก 5 แฉก กว้างประมาณ 0.4-0.8 ซม. ยาวประมาณ 0.7-2.3 ซม. สีขาว รูปขอบขนาน ปลายมน เกสรเพศจำนวน 5 อัน แยกกัน เกสรเพศเมีย 1 อัน อยู่เหนือวงกลีบ
ผล : ผลแตกแนวเดียว รูปแถบเรียวยาว กว้างประมาณ 0.5 ซม. ยาว 37-45 ซม. ก้านผลยาว 1.6-2.5 ซม. เมล็ด : มีจำนวนมาก มีปีกบาง
[caption id="attachment_74448" align="aligncenter" width="556"]
www.flickr.com[/caption]
สรรพคุณของโมกหลวง :
เปลือกต้น - แก้บิด, แก้ไข้พิษ เปลือกต้นแห้งป่นละเอียดทาตัวแก้โรคท้องมาน, แก้เสมหะเป็นพิษ, ปรุงเป็นยาแก้เบาหวาน, แก้ไข้จับสั่น
ใบ - มีรสฝาดเมา ขับน้ำนม, ช่วยระงับอาการปวดกล้ามเนื้อ, ขับพยาธิไส้เดือนในท้อง, รักษาหลอดลมอักเสบ, ฝี และแผลพุพอง
ดอก - เป็นยาถ่ายพยาธิ
ฝัก - มีรสฝาด ขม แก้สันนิบาตหน้าเพลิง
ผล - ขับโลหิต
เมล็ด - มีรสฝาดขม ขับลม, ใช้แก้ไข้, ท้องเสีย, แก้บิด, ช่วยถ่ายพยาธิในลำไส้เล็ก และรักษาโรคผิวหนัง
กระพี้ - ฟอกโลหิต
แก่น - มีรสฝาดเมา แก้โรคผิวหนัง, แก้กลากเกลื้อน
ราก - มีรสร้อน เป็นยาขับโลหิตระดู
เปลือกต้นและน้ำมันจากเมล็ด - ใช้รักษาโรคท้องร่วง
[caption id="attachment_74454" align="aligncenter" width="561"]
www.flickr.com[/caption]
วิธีการใช้
แก้บิด แก้ไข้พิษ
- ใช้เปลือกต้นโมกหลวง ครึ่งกำมือ (6-10 กรัม) ผสมกับผลมะตูมแห้ง อย่างละเท่าๆ กัน รวมกับเปลือกรากทับทิมครึ่งส่วน ตำให้เป็นผง ผสมน้ำผึ้ง ทำเป็นลูกกลอน รับประทานครั้งละ 1-2 กรัม (ของยาที่ผสมแล้ว) ประมาณ 3-5 เมล็ดพุทรา หรือใช้ต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว รับประทานวันละ 2 ครั้ง
แก้บิด แก้ท้องเสีย
- ตามตำรายาพื้นบ้านอุบลราชธานี ใช้ ราก ต้มน้ำดื่ม
รักษาโรคหิด
- ใช้เปลือกหรือใบต้มผสมน้ำอาบ
[caption id="attachment_74449" align="aligncenter" width="561"]
www.flickr.com[/caption]
องค์ประกอบทางเคมี
เปลือก - มีอัลคาลอยด์ที่แสดงฤทธิ์แก้โรคบิด คือ “โคเนสซีน” (conessine) อยู่ร้อยละ 0.4 ของอัลคาลอยด์รวมทั้งหมด
ข้อควรระวัง
เปลือกมีแอลคาลอยด์ conessine มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อบิด เคยใช้เป็นยารักษาโรคบิด แต่ปัจจุบันใช้น้อย เนื่องจากพบฤทธิ์ข้างเคียงต่อระบบประสาท
แม้ว่าโมกหลวงจะมีสรรพคุณเป็นยาได้มากมาย ก็ควรใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะอาจมีผลข้างเคียงได้ จึงควรปรึกษาแพทย์ก่อนทุกๆ ครั้ง และโมกหลวงนำมาปลูกไว้ประดับบ้านก็เป็นเรื่องดีมากเลยทีเดียวนะคะ ทั้งโมกหลวงและโมกหลวงสีชมพู ปลูกคู่กัน ส่งเสริมให้ดูร่มรื่นและสวยสดงดงามอย่างธรรมชาติ ทั้งยังมีคุณค่าเป็นยาดีอีกด้วย
เรียบเรียงเนื้อหาโดย : ไข่เจียว.com
