บานเย็น.. เป็นยาระบาย แก้ไข้ ช่วยรักษาอาการคัน!!

     “บานเย็น” เป็นพืชพรรณไม้ชนิดหนึ่งที่เรามักจะคุ้นเคยพบเห็นได้ทั่วไป เพราะเป็นที่นิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไปตามบ้านเรือน หรือสถานที่ต่างๆ เพื่อความสวยงาม เป็นไม้ดอกที่สามารถมีดอกหลายสีอยู่บนต้นเดียวกันได้ และในแต่ละดอกอาจมีหลายสีปนกันอยู่ได้ ลักษณะพิเศษของดอกบานเย็น คือจะบานในช่วงเวลาบ่ายแก่ๆ เป็นต้นไป จึงเป็นที่มาของชื่อว่า "บานเย็น" หรือที่เรียกในภาษาอังกฤษว่า "ดอกสี่โมง" (four o'clock flower) เมื่อดอกบานจะมีกลิ่นหอมจัดแบบกลิ่นหอมหวานๆ ทั้งนี้บานเย็นก็มีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพรที่เชื่อว่าหลายๆ คนยังไม่รู้ อย่างไรบ้างนั้น ตาม Kaijeaw.com มาดูกันค่ะ

     บานเย็นมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Mirabilis jalapa L. มีชื่อสามัญว่า Marvel of peru , Four-o’clocks จัดอยู่ในวงศ์ Nyctaginaceae มีชื่อเรียกอื่นๆ ว่า จันยาม จำยาม ตามยาม ตีต้าเช่า (จีน) เป็นต้น

     ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของบานเย็น เป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีเง้า สูง 1-1.5 ม. ลำต้นมีสีแดง มีนวลเล็กน้อย 

    ใบ : เป็นรูปไข่ หรือรูปสามเหลี่ยม มีขนประปราย กว้าง 2-9 ซม. ยาว 5-15 ซม. ปลายใบแหลม โคนตัดหรือรูปหัวใจ ก้านใบยาว 1-4 ซม. กลีบประดับรูประฆัง ติดที่ฐาน ยาว 1-1.5 ซม. 

     ผล : ลักษณะรูปกลมรี สีดำ ขนาดประมาณ ยาว 0.5-0.9 ซม. เปลือกบาง มี 5 สัน เมล็ดกลม ขนาดประมาณ 0.7 ซม. 

บานเย็นมีถิ่นกำเนิดในประเทศเปรู มีเขตการกระจายพันธุ์เฉพาะในทวีปอเมริกาใต้ นิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป โดยเฉพาะดอกสีชมพู บางครั้งอาจขึ้นเป็นวัชพืช

ใบ 
     – ใช้เป็นยารักษากลากเกลื้อน พอกฝี เป็นแผลมีหนองต่างๆ ทำให้หนองออก ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ชะล้างบาดแผล แผลฟกช้ำ ผื่นแดงที่คัน
     – ช่วยบรรเทาอาการคัน และแสบร้อน 
     – ขับปัสสาวะ และโรคหนองใน
ดอก 
     – รักษาอาการกระอักเลือด และอาเจียนเป็นเลือด
เมล็ด 
     – รักษาโรคผิวหนังพองมีน้ำเหลือง แผลมีน้ำเหลือง
     – รักษาฝ้า และเป็นรอยด่างดำบนใบหน้า 
หัวหรือราก 
     – มี alkaloid trigonelline ซึ่งมีฤทธิ์เป็นยาถ่าย
     – รักษาโรคหนองใน ตกขาวมากผิดปกติ 
     – รักษาอาการปวดตามข้ออย่างเฉียบพลัน แผลเรื้อรังบริเวณหลัง เป็นยาขับเหงื่อ และรักษาอาการไข้
     – คนโบราณเชื่อว่ารากหรือหัวของบานเย็นมีสรรพคุณช่วยเพิ่มสมรรถนะทางเพศได้
     – คนโบราณเชื่อว่ารับประทานจะทำให้หนังชาอยู่คงกะพันเฆี่ยนตีไม่แตกกลับทำให้รู้สึกคัน
     – รับประทานเป็นยาขับเหงื่อ ช่วยขับปัสสาวะ แก้ไข้ ระงับความร้อน
     – ช่วยแก้โรคเบาจืด
     – แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ 
     – แก้อาการตกขาวของสตรี 
     – ช่วยรักษาอาการบวมน้ำ [yengo]

วิธีการใช้
     – แก้อาเจียนเป็นเลือด แก้กระอักเลือด ด้วยการใช้ดอกสดประมาณ 120 กรัม นำมาคั้นเอาแต่น้ำผสมกินแก้อาการ
     – แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ ด้วยการใช้รากหรือหัวสดนำมาคั้นเอาแต่น้ำใช้กวาดคอ 
     – รักษาโรคหนองในได้ ใช้รากหรือหัวจากต้นดอกสีขาวนำมาหั่นเป็นแผ่น ผสมกับโป่งรากสน นำมาต้มกินก่อนอาหารวันละ 2 เวลา 
     – ช่วยแก้อาการตกขาวของสตรี ด้วยการใช้รากหรือหัวจากต้นดอกสีขาวนำมาหั่นเป็นแผ่น ผสมกับโป่งรากสน นำมาต้มกินก่อนอาหารวันละ 2 เวลา 
     – น้ำคั้นจากใบใช้ชะล้างบาดแผล หรือแผลฟกช้ำให้หายเร็วยิ่งขึ้นได้ 
     – รักษากลากเกลื้อน ใช้ใบสดนำมาตำพอก หรือคั้นเอาแต่น้ำมาทาเป็นยารักษากลากเกลื้อน 
     – รักษาฝี แผลมีหนองต่างๆ ช่วยทำให้หนองออกมา แก้ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ใช้ใบสดนำมาตำให้ละเอียด แล้วนำไปอุ่นไฟให้ร้อนพอทนได้ นำมาใช้พอกฝี
     – ช่วยรักษาแผลเรื้อรังได้ ใช้รากหรือหัวสดจากต้นดอกสีแดง ผสมกับน้ำตายทรายแดงพอประมาณ นำมาตำแล้วพอก และให้หมั่นเปลี่ยนยาวันละ 2 ครั้ง
     – รักษาแผลมีน้ำเหลือง ผิวหนังพองมีน้ำเหลือง ด้วยการใช้เมล็ดนำมาแกะเอาเปลือกออก แล้วเอาแป้งมาบดเป็นผงให้ละเอียด นำใช้ทาถูภายนอก 
     – รักษาผื่นแดงที่มีอาการคัน ใช้ทาช่วยบรรเทาอาการคัน และยังลดอาการแสบร้อนใช้น้ำคั้นจากใบใช้ทาบริเวณที่เป็น

ข้อควรระวังในการใช้สมุนไพรบานเย็น
      – พบว่าเมล็ดบานเย็นส่วนใหญ่จะมีความเป็นพิษมาก (สาร Neurotoxic) ไม่ควรนำมารับประทาน หากได้รับพิษอาจทำให้เกิดอาการอาเจียนและมีอาการท้องเสีย และหากว่าได้รับในปริมาณมากอาจทำให้เสียชีวิตได้
      – ไม่ควรใช้สมุนไพรบานเย็นในหญิงตั้งครรภ์ เนื่องจากมีรายงานพบว่าทำให้เกิดการแท้งบุตรได้

ประโยชน์ของบานเย็น
     – ต้นไม้บานเย็น นิยมใช้ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป 
     – แป้งจากเมล็ดใช้ทารักษาสิว ฝ้า ลบรอยด่างดำบนใบหน้าได้ โดยภายในเมล็ดจะมีแป้งสีขาวเป็นผงละเอียด 
     – ผงจากรากนำมาใช้ผสมกับแป้งข้าวเจ้า และผงไม้จันทน์ นำมาทำเป็นเครื่องสำอางได้
     – ใบบานเย็น สามารถรับประทานแบบสุกได้ แต่ควรรับประทานเมื่อยามจำเป็นเท่านั้น
     – เมล็ด ราก และยอดอ่อน มีสาร Mirabilis antiviral proteins (MAPs) ที่ช่วยปกป้องพืชจากพวกไวรัสที่ก่อโรคในพืชและเชื้อราบนดินได้ มีประสิทธิภาพในการช่วยป้องกันพืชผลทางเศรษฐกิจที่สำคัญได้หลายชนิด

     เห็นประโยชน์ดีๆ ของต้นดอกบานเย็นแบบนี้แล้ว เชื่อว่าหลายๆ คนคงสนใจอยากจะนำมาปลูกประดับบ้านเพื่อความสวยงามกันบ้างแล้วนะคะ ต้นดอกบานเย็นนั้นนับว่าเป็นต้นไม้ที่เลี้ยงง่าย ดูแลง่าย ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด ซึ่งควรปลูกไว้กลางแจ้งและดินที่ปลูกควรเป็นดินร่วนมีธาตุอาหารอย่างสมบูรณ์ ต้องการน้ำและความชื้นปานกลางค่ะ

เรียบเรียงเนื้อหาโดย : kaijeaw.com