กระจ่างแล้ว!! คำนำหน้าว่า ‘ออกญา’ ในละคร ‘บุพเพสันนิวาส’ คือตำแหน่งอะไรในระบบศักดินา อ่านแล้วจะหายสงสัย

         เชื่อเลยว่าตอนนี้คงจะไม่มีละครเรื่องไหนที่มาแรง เรตติ้งแรงเท่าเรื่องนี้แล้ว สำหรับ ละครเรื่อง "บุพเพสันนิวาส" ที่ทำเอาแฟนละครติดกันทั่วบ้านทั่วเมือง ถึงจะออนแอร์มาได้เพียง 2 ตอนเท่านั้นเอง บุพเพสันนิวาส เป็นนวนิยายของ รอมแพง ที่ได้รับรางวัลหนังสือดีเด่นของเซเว่นบุ๊คอวอร์ด ประจำปี พ.ศ. 2553 ถูกนำมาสร้างเป็นละครโทรทัศน์ครั้งแรกทาง ช่อง 3 

         ในละครเรื่องนี้ คนที่ติดตามจะเห็นได้ว่าจะมีการพูดภาษาที่เป็นภาษาโบราณตั้งแต่สมัยอยุธยา และจะมีตำแหน่งของตัวละครหลายตัวที่มียศถาบรรดาศักดิ์ ที่หลายคนอาจจะงงว่ายศนั้นคืออะไร อย่าง "ออกญาโหราธิบดี" ที่รับบทโดย นิรุตติ์ ศิริจรรยา ยศนำหน้านั้นคืออะไร

          ทางด้านสมาชิกพันทิป ผู้ชายสุดซอย ได้ตั้งกระทู้เกี่ยวกับเรื่องนี้ โดยระบุว่า…[ads]

        คำว่า ออกญา และจางวาง คือ ตำแหน่งอะไร ในระบบศักดินา 

        เคยรู้มาว่า ระบบศักดินา เขาไล่ชั้น ยศกันจาก พัน หมื่น ขุน หลวง พระ พระยา เจ้าพระยา และสมเด็จเจ้าพระยา นั้น 

        อยากทราบว่า ออกญา และจางวาง  เขาใช้เรียกตำแหน่งอะไร ? 

        หลังจากนั้น ก็มีสมาชิกพันทิปหลายท่านเข้ามาให้ความรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้ จะเป็นอย่างไรนั้นตามไปดูกันเลยครับ 

        ออก ที่เติมหน้า บรรดาศักดิ์สมัยโบราณนั้น เช่น ออกญา ออกขุน ออกหลวง นั้น  มักเป็นคำแสดงความอาวุโสในบรรดาศักดิ์นั้น แต่ยังไม่ได้เลื่อนขึ้นไปยังบรรดาศักดิ์ที่สูงกว่า

       ref. wiki + พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒[ads2]

       ออกญา คือ "บรรดาศักดิ์" ไม่ใช่ "ศักดินา" ซึ่งปัจจุบัน เปลี่ยนเป็นระบบซี หรือระดับชั้น ที่นี้ต้องอธิบายว่า แต่เดิม "บรรดาศักดิ์" ของอยุธยารับธรรมเนียมต่างๆ มาจากราชสำนักขอม ซึ่งได้มาจากการตีขอมพระนคร และกวาดต้อนนักปราชญ์ราชบัณฑิตมารับราชการในราชสำนักอยุธยา จึงทำให้มีบรรดาศักดิ์ ชั้นต่างๆ และมักมีคำว่า "ออก" นำหน้า เช่น ออกหลวง ออกพระ ออกญา เป็นต้น ต่อมาจึงได้ปรับใหม่ พัน หมื่น ขุน หลวง พระ พระยา เจ้าพระยา และสมเด็จเจ้าพระยา 

        ออกญา หรือ พระยา เป็น "บรรดาศักดิ์" ของข้าราชการระดับหัวหน้าหน่วยงานขนาดใหญ่ เช่น หัวหน้ากรม หัวหน้ากระทรวง หรือ แม่ทัพ เป็นต้น โดยชั้นพระยา/ออกญา ก็มีฐานะแตกต่างกัน โดนมี "ศักดินา" เป็นเครื่องกำกับ เช่นเดียวคำว่า "เลขาธิการ" ที่มีทั้งซี ๑๐ คือเทียบเท่าอธิบดี หรือ ซี๑๑ คือเท่าปลัดกระทรวง

         คำว่า "จางวาง" จะหมายถึง 

         (๑) หัวหน้า มักใช้กับมหาดเล็ก (ข้าราชการที่ถวายงานเฉพาะพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว) มีบรรดาศักดิ์เป็น "พระยา" 

         (๒) หัวหน้าข้าในพระองค์สมเด็จเจ้าฟ้าชาย/เสด็จในกรม ไม่มีบรรดาศักดิ์ เช่น จางวางทั่ว พาทยโกศล หัวหน้าวงดนตรีไทยวังบางขุนพรหม

         (๓) หัวหน้าคนงานที่ทำงานในจวนสมเด็จเจ้าพระยา เรียกว่า "จางวางทนาย" มีบรรดาศักดิ์เป็น "หลวง" (ชั้นประทวน)[ads3]

ยศออกญา

        ถึงกับกระจ่างเลยทีเดียว!! สงสัยมานานออกญาคือตำแหน่งอะไร คงจะเป็นความรู้ใหม่ให้กับใครหลายๆ ติดตามชมละครเรื่องนี้ได้ทั้งความสนุกทั้งความรู้ สุดยอดจริงๆ

เรียบเรียงโดย : Kaijeaw.com ขอขอบคุณข้อมูลจาก สมาชิกพันทิป ผู้บ่าวสุดซอย