‘จอก’ วัชพืชมากคุณค่า!!

     เมื่อพูดถึง “จอก”หลายคนคงจะคิดว่าเป็นแค่พืชไร้ค่าที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติแถมยังรกแม่น้ำ หนองคลองบึง หารู้ไม่ว่า “จอก” นำมาปลูกเป็นไม้ประดับสวยงามได้ บางคนนำมาประดับบ่อปลา เพราะจอกเป็นพืชที่มีความสวยงาม มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวมีใบเรียงกันเป็นระเบียบดูสวยงาม แต่เดี๋ยวนี้มีข้อห้าม ห้ามปล่อยจอกลงแม่น้ำ หนอง คลองบึง เด็ดขาด เนื่องจาก จอกมีการขยายพันธ์อย่างรวดเร็ว เพราะอาจจะทำลายความสมดุลของแหล่งน้ำและสิ่งมีชีวิตในน้ำได้ค่ะ

     วันนี้ ไข่เจียว จะพาทุกคนไปรู้จัก สรรพคุณของ"จอก"ที่บางคนอาจยังไม่เคยรู้มาก่อนค่ะ แต่ก่อนอื่นเรามารู้จัก"จอก"กันค่ะ

จอก ( PISTIA STRATIOTES L)

    ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pistia stratiotes L.

    ชื่อวงศ์ : ARACEAE

    ชื่ออื่นๆ : ผักกอก (เชียงใหม่) กากอก (ภาคเหนือ) ไต่ผู้เฟี้ย (จีน-แต้จิ๋ว) ต้าฝูผิง (จีนกลาง)

ลักษณะของจอก

    ต้น : จอกเป็นพืชน้ำ เจริญเติบโตอยู่บนผิวน้ำ ลำต้นอวบ มีรากเป็นกระจุก ใบเดี่ยวสีเขียวสด บางครั้งมีสีออกเหลือง

    ใบ : เรียงเป็นวงเหมือนรูปถ้วย โคนใบนูนออกทางด้านหลัง ปลายใบมนและบานออกคล้ายใบพัดยาว มีขนนุ่มปกคลุมใบทั้งสองด้าน

    ดอก : ออกดอกเป็นช่อที่ส่วนกลางของต้นหรือที่โคนต้น มีกาบห่อหุ้มดอกอยู่ 2-3 อัน มีเกสรตัวผู้ และเกสรตัวเมียอยู่ในช่อเดียวกัน

    ผล : ลักษณะผลเป็นแผ่นบาง ภายในมี 2-3 เมล็ด เปลือกเมล็ดมีรอยย่น

    การเพาะปลูก : นิยมเอาจอกมาปลูกในกระถางน้ำ โอ่งน้ำ พร้อมกับเลี้ยงปลาเพื่อให้กินลูกน้ำ ตกแต่งในบริเวณบ้านให้สวยงาม มีบรรยากาศธรรมชาติ เชื่อว่าน้ำในกระถางจะช่วยให้บ้านเย็น

     ขยายพันธุ์ : ด้วยไหล หรือแตกต้นอ่อนตามใบ รวมทั้งอาศัยเมล็ด พบในนาข้าว ทางระบายน้ำ คลอง และที่น้ำขังโดยทั่วไป

ส่วนที่ใช้เป็นยา : ใบ

สรรพคุณทางสมุนไพร

ตามตำรายาไทย

     -นำใบสดผสมกับน้ำตาลกรวดดำ อุ่นให้ร้อนใช้พอกบริเวณที่ได้รับการกระทบกระเทือน หรือฟกช้ำ

     – ใช้ทั้งต้นรวมรากแบบสดหรือตากแห้ง จำนวนตามต้องการ ต้มกับน้ำท่วมยามากหน่อยจนเดือด 10-15 นาที ดื่มครั้งละ 1 แก้ว วันละ 2 ครั้ง เช้าเย็น ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้เป็นยาขับปัสสาวะดีมาก

ตำรายาพื้นบ้านภาคอีสาน

    – ใช้ทั้งต้นรวมรากแบบสดหรือตากแห้ง จำนวนตามต้องการ ต้มกับน้ำท่วมยามากหน่อยจนเดือด 10-15 นาที ดื่มครั้งละ 1 แก้ว วันละ 2 ครั้ง เช้าเย็น ก่อนหรือหลังอาหารก็ได้เป็นยาขับปัสสาวะดีมาก

ข้อควรระวัง

    -รากมีพิษเล็กน้อย เวลาที่เรานำใบมาต้มควรจะล้างให้สะอาดและตัดรากออกให้หมด

    -สตรีที่ตั้งครรภ์ห้ามรับประทาน

    -จอกเป็นพรรณไม้ที่ดูดสารมีพิษได้ดีมาก ฉะนั้น–ถ้าขึ้นอยู่ในท้องน้ำที่เป็นพิษ หรือต้นมีรสขมอย่านำมารับประทานเป็นอันขาด

    -น้ำยางจากต้นและใบ มีสารแคลเซียม ออกซาเลต ทำให้เกิดอาการคัน ระคายเคือง อักเสบ ปวด เป็นปื้นแดง

เรียบเรียงเนื้อหาโดย : Kaijeaw.com

อ้างอิงข้อมูลจาก/ References: 

หนังสือพจนานุกรมสมุนไพรไทย. ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 5. “จอก” (ดร.วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม). หน้า 220-221.

หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ (ออนไลน์ ) เข้าถึงได้จาก thairath.co.th

ฐานข้อมูลพรรณไม้ องค์การสวนพฤกษศาสตร์(ออนไลน์ ) เข้าถึงได้จาก qsbg.org